سكایله‌ر كانگ
له
ئینگلیزییه‌وه: ئه‌كبه‌ر حه‌سه‌ن
له كاتێكدا
فیلمی دووه‌می دەرمیشیان (تووڕه نیم) فه‌رامۆش ده‌كرێت، [فیلمی] لانتووری له‌گه‌ڵ
هه‌مان دوو ئه‌كته‌ر - باران كۆساری و نه‌وید محه‌مه‌دزاده - به‌رده‌وام ده‌بێت
له گه‌یاندنی نمایشێكی هه‌ستورووژێن وه‌ك ئه‌ندامانی گرووپی چه‌ته‌گه‌ریی لانتووری.
له كاتێكدا تاوانه‌كانی ئه‌م دوو كاره‌كته‌ره ته‌نها دژ به چینه ده‌وڵه‌مه‌ند
و خواپێداوه‌كانه، شانبه‌شانی ڕه‌زا به‌هبوودی و مه‌هدی كوشكی، به ناوچه ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی
تاراندا فڕكان فڕكان ده‌كه‌ن، خه‌ڵك ڕووت ده‌كه‌نه‌وه، سه‌یاره ده‌دزن و ده‌چنه
ماڵه ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانه‌وه. چیرۆكه‌كه گه‌یاندنێكی خێرایه- گۆڕانی ڕوانگه‌كان
له زنجیره‌یه‌ك چاوپێكه‌وتنی خێرادا كه به دیمه‌نی ئه‌خلاقیی چڕوپڕی ئاكتی
دراماتیك قه‌تع ده‌كرێت، بۆ ماوه‌ی دوو سه‌عات له‌گه‌ڵ خۆی ده‌مانبات و من ته‌نها
ناوی ده‌نێم شێوانی عاتفی. ئه‌م فیلمه به ستایڵێكی دۆكیۆمێنته‌رییانه، چاوپێكه‌وتن
له‌گه‌ڵ چالاكوانانی مافی ژنان، هونه‌رمه‌ندان، كۆمه‌ڵناسان، خوێندكاران، سیاسییه
سه‌رسه‌خته‌كان و ئه‌ندامانی گرووپی چه‌ته‌گه‌ریی لانتووری، وات لێ ده‌كات به‌رده‌وام
بیت له ڕۆچوونه ناو واقیعیه‌ته بێزاركه‌ره‌كه‌ی گێڕانه‌وه‌كه‌ی دەرمیشیانه‌وه.
لانتووری، به
خزانی كاره‌كته‌ره‌كان بۆ ناو تێگه‌یشتن و بیركردنه‌وه له سووژایه‌تیی فیلمه‌كه،
له‌و شوێنه‌دا كه سه‌رنجت ڕاكێشراوه، چه‌ندین هێڵی چیرۆكی ئاڵۆزمان ده‌داتێ. له
كاتێكدا دەرمیشیان كه‌سێك نییه شه‌رم له‌وه بكات ورده‌كاریی گرافیكی و توندوتیژی
له‌سه‌ر شاشه گه‌وره‌كه نمایش بكات، به تایبه‌تی یه‌كێك له كاره‌كته‌ره‌كان
وای لێ كردم به ڕاستی گرمۆڵه ببم. پاشا (محه‌مه‌دزاده)، یه‌كێك له ئه‌ندامانی
گرووپه چه‌ته‌گه‌رییه‌كه، وه‌ك گه‌نجێكی هاوسه‌نگ و به‌سۆز به بیركردنه‌وه‌یه‌كی
لیبراڵانه‌وه، له نیوه‌ی یه‌كه‌می فیلمه‌كه‌دا هاوسۆزیت بۆ خۆی ڕاده‌كێشێت.
[پاشان] مریه‌م (مریه‌م پالیزبان) دێته ناوه‌وه، كه ڕۆژنامه‌نووسێكی سه‌ختگیره
و هه‌ڵمه‌تێك بۆ كۆتاییهێنان به توندوتیژی و سزا سێداره سه‌ر ڕێ ده‌خات. پاشا
شێتانه عاشقی مریه‌م ده‌بێت، به‌ڵام مریه‌م ڕه‌تی ده‌كاته‌وه سه‌رنج له [خۆشه‌ویستییه‌كه‌ی]
پاشا بدات، له كاتێكدا پاشا بێپسانه‌وه هه‌وڵی بۆ ده‌دات. پاشا به‌م وه‌سواسه
خۆی فریو ده‌دات، شوێنی ده‌كه‌وێت، چه‌شه‌ی ده‌كات، هه‌ڕه‌شه لێ ده‌كات، له
كۆتاییشدا كوێری ده‌كات و سیمای ده‌شێوێنێت. پاشا باوه‌ڕی وایه گه‌ر له‌م هه‌وڵانه‌ی
به‌رده‌وام بێت، ده‌توانێت خۆشه‌ویستیی مریه‌م به ده‌ست بهێنێت. ده‌ره‌نجامه‌كه
ته‌واو نیگه‌رانكه‌ره‌كه ئه‌وه‌یه چۆن شایسته‌یه‌تیی پیاوێك ده‌گۆڕێته سه‌ر
چیرۆكێكی ئه‌خلاقیی تۆقێنه‌ر.
له‌و وڵاته
شیعییانه‌ی كه شه‌ریعه‌تی ئیسلامی په‌یڕه‌و ده‌كرێت، وه‌ك ئێران، قانوونێك هه‌یه
و به‌پێی ئه‌و قانوونه سزای هێرشكه‌ر [یان تاوانبار] به‌پێی تاوانه‌كه‌ی دیاری ده‌كرێت.
ئه‌مه پێی ده‌وترێت 'Lex Talionis'، واته [قانوونی] 'چاوێك به‌رامبه‌ر چاوێك'.
به‌پێی ئه‌م قانوونه، قوربانی سه‌رپشك ده‌كرێت و مافی پێ ده‌ده‌رێت تۆڵه‌یه‌ك
دیاری بكات بۆ تاوانبار، هاوشان و هاوسه‌نگی ئه‌و زیانه بێت كه به قوربانییه‌كه‌ی
گه‌یاندووه. هه‌رچه‌نده مریه‌م ژیانی خۆی ته‌رخان كردووه بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی
تۆڵه‌ی توندوتیژ و پاڕانه‌وه له كه‌سوكاری قوربانیان بۆ به‌خشینی بكوژه‌كان و
سنووردانان بۆ مه‌رگ، كه‌چی خۆی كوێر ده‌كرێت و سیمای ده‌شوێنێرێت (ئه‌مه وه‌ك
هۆشدارییه‌ك وه‌ربگره، تێگه‌یشتن لێی ئاسان نییه) و ده‌كه‌وێته به‌رده‌م
قانوونی 'چاوێك به‌رامبه‌ر چاوێك'.
"ئه‌گه‌ر
بۆ من نه‌بیت، نابێت بۆ كه‌سی تریش بیت." تێكچوونی كۆئه‌ندامی ده‌ماریی پاشا
به جۆرێك تووشی بێمتمانه‌یی و ترسی ده‌كات، به‌رگه‌گرتنی قورستره له برینه‌كه‌ی
مریه‌م. له كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌دا شایسته‌یه‌تیی نێرینه، به به‌ده‌ستهێنانی ژنان،
وه‌ك نۆرم چه‌سپێنراوه. ده‌شێت پاشا وه‌ك نموونه‌ی به‌رجه‌سته‌كه‌ری ئه‌م عه‌قڵییه‌ته
ببینرێت، چون به ڕاستی پێی وایه مریه‌م قه‌رزباری خۆشه‌ویستیی ئه‌وه. مریه‌م،
كه كیژێكی به‌ریئه و ئاشنایه‌كی پاشایه، له كه‌ناری ژیرێتیی پاشادا گیری
خواردووه، به‌و هۆیه‌ی ڕه‌تی ده‌كاته‌وه عه‌شقێك به ده‌ست بهێنێته‌وه كه هه‌رگیز
نه‌یبووه. كاتێك ڕووبه‌ڕووی كه‌سێكی به‌م جۆره دڵڕه‌ق نادادپه‌روه‌ر ده‌بیته‌وه، كه‌سێك كه ئه‌وه‌نده
حه‌زی له خاوه‌نێتیكردنه و خۆی به شایسته ده‌زانێت سیمات ده‌شێوێنێت له‌به‌ر
ئه‌وه‌ی خۆشت ناوێت، ئاخۆ له‌م كاته‌دا دادپه‌روه‌ریی تۆڵه‌ئه‌ستێنت ده‌وێت؟ له‌م
كاته‌دایه مریه‌م هه‌موو شتێك فه‌رامۆش ده‌كات كه خه‌باتی بۆ كردووه و قانوونی 'چاوێك
به‌رامبه‌ر چاوێك' په‌سه‌ند ده‌كات، هه‌رچه‌نده فیلمه‌كه به‌بێ دوایین شۆك
كۆتایی نایه‌ت، لێت ده‌گه‌ڕێ دووباره ویژدان و هاوسۆزیی خۆت هه‌ڵسه‌نگێنیته‌وه.
له سینه‌مای نوێی ئێرانیدا، ڕه‌زا دەرمیشیان هێزێكی به‌رچاوه،
فیلم له‌باره‌ی گفتوگۆی شاعیرانه و حیكایه‌تخوانیی مه‌جازییانه دروست ده‌كات، ئه‌م
فیلمانه‌ش ڕه‌خنه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی سه‌باره‌تی ئێرانی هاوچه‌رخ ده‌خه‌نه ڕوو. له
نێو فیلمسازه نوێیه دیاره‌كانی تری ئێراندا كه‌سانی وه‌ك ئانا لیلی ئه‌میرپوور،
عه‌باس كیاڕۆسته‌می، جه‌عفه‌ر په‌ناهی و مه‌رجانه ساتراپی هه‌ن كه هه‌موویان له‌سه‌ر
ئاستی نێوده‌وڵه‌تی ناسراون، چون فیلمه نوێیه‌كانیان مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ مه‌سه‌له
كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی و فه‌لسه‌فه‌ییه‌كاندا ده‌كه‌ن و مۆركی وه‌رچه‌رخان له سینه‌مای
ئێرانی ده‌ده‌ن.
