Skip to main content

ده‌رباره‌

نزیکەی چل ساڵێک دەبێت لە باشووری کوردستاندا زانکۆ و پەیمانگە و ناوەندە ئەکادیمییەکان هەن، هەر ئەوەندەش یان کەمێک زیاترە، کە خوێندکاری زانکۆ و پەیمانگە و ناوەندە ئەکادیمییەکان وەک بوون و کاریگەری هەن و لە هەندێک لە ڕووداوە چارەنووسسازەکاندا، ئەگەرچی کەمیش بن، ڕۆڵیان بینیوە، دیسان هەر لەو ماوەیەدا و لە سەرەتاکانی نیوەی دووەمی سەدەی بیستە کە هێربەرت مارکۆزە، فەیلەسووفی ئەمەریکی – ئەڵمانی، دێت گەنج و خوێندکار دەخاتە شوێنی چینی پرۆلیتاریا و دەڵێت کە ئیتر گەنجان و خوێندکارانن دەتوانن گۆڕانکارییە ڕیشەییەکان دروست بکەن و ببنە وزە و هێزی نوێی سەردەم. لەم ڕوانگەیەی مارکۆزەوە، چەندین بزووتنەوەی خوێندکاری دروست دەبن و بە کاریگەریی ئەو و فەیلەسووف و نووسەرانی تری ئەودەم، چەندین شۆڕش هەڵدەگیرسێت، کە وێنە و خەباتگێڕە سەرەکییەکانیان گەنجان و خوێندکاران دەبن.
دوای ئەوەی ئەم ڕۆڵ و بەرپرسیارێتییە گرنگە دەدرێتە پاڵ گەنج و خوێندکار و دەبێتە بکەری زۆرینە و بگرە تەواوی گۆڕانکارییە ڕیشەییەکان، چەندین کەناڵ و ئامڕاز بۆ گەیاندنی پەیام و گوتاری بزووتنەوە جیاوازەکانی خوێندکاری دروست دەبن، کە لە ڕێیانەوە گەنجان و خوێندکاران دەنووسن و دەڵێن و بیر دەکەنەوە، هەر لە بڵاوکراوە و بڕۆشۆر و نامیلکە و کتێبەوە بگرە تا دەگاتە کەناڵی تەلەڤیزیۆنی و ڕادیۆیی؛ بزووتنەوەی ئایاری ١٩٦٨ی خوێندکارانی فەڕەنسا یەکێکن لەو نموونانە. بە چاوخشاندن بەو مێژووەی ناوەندە ئەکادیمییەکان و خوێندکارانی باشووری کوردستان، کە لە سەرەوە باس کرا، کۆمەڵیک بڵاوکراوەی خوێندکاری دەبینرێن، بەڵام کێشەکەی لەگەڵ هیی بزووتنەوە خوێندکارییە جیهانییەکاندا، ئەوەیە کە هیچی وایان جێ نەخستووە و نەیانتوانیوە شتێکی وا سەربار بکەن کە بۆ مێژوو بمێنێتەوە و نەوە لە دوای نەوەی گەنج و خوێندکار سوودی لێ ببینن و بتوانن بیکەن بە سەرچاوەی هزری و مەعریفیی خۆیان.
لەم سۆنگەیەوە بلۆگپۆستی ڕەت دروست دەکرێت، لە ناو هەموو ئەو پشێوی و ناڕێکخراوی و نایەکێتییەی گەنجان و خوێندکاراندا، کۆمەڵێک گەنج و خوێندکار بە ئایدیا و ئامانجێکی سیستماتیک و ڕێکخراو و یەکێتییانەوە ڕەت دادەمەزرێنن، بەو ئامانجەی لە ڕێی بڵاوکراوەکانیەوە بتوانێت هۆشیاری دەربارەی ئەو ڕۆڵە سیاسییەی دەبێت گەنجان و خوێندکاران بیبینن و بکەری گۆڕانکارییە ڕیشەییەکان بن، بڵاو بکاتەوە، پێیان بناسێنێت، پێگە و ڕۆڵ و ئەرکی خۆیانیان پێ پیشان بدات، بەرپرسیارێتیی نێژراویان زیندوو بکاتەوە و ئیتر بە مانای وشە گەنج و خوێندکار بن.
ڕەت چاوگی ''ڕەتکردنەوە''یە، بە ماناکانی بزاوتن و تەکان، هزر و بیر، لەڕێدەرچوون و یاخیبوون، بنچینە و بنەڕەت، داو و لێتێکدان دێت، کە دەنووسێ و بڵاو دەکاتەوە بە ئامانجی هەموو ئەو مانایانە کار دەکات و گوتارەکەی ڕەتکردنەوەیە. ڕەت ڕادیکاڵ دەبێت، هیی هەموو ئەو کەسانەیە کە خەونی گۆڕانکاریی ڕیشەیی و قووڵ و جیدییان هەیە و نەبوونەتە بەشێک لەو سیستمەی کە هەیە، هیی ئەو گەنج و خوێندکارانەن کە تا ئێستا کەناڵ و ئامڕازێک نەبووە بڵاوکراوە ڕادیکاڵانەکانیان بۆ بخاتە بەرچاو، هیی هەموو ئازادیخوازێکە، هەموومان دەتوانین تێیدا بنووسین و وەربگێڕین و بڵاو بکەینەوە، سەرپێی بخەین و جێی بخەین و لە داهاتوودا ببێتە سەرچاوەیەکی هزری و مەعریفیی گەنجان و خوێندکاران.

دوای ئەوەی کە ڕەت هیی هەموومانە، هاوڕێ لەگەڵ ئەوە کەناڵێکی فەڕمی دەبێت بۆ گوتاری کۆمەڵەی ٦٨ و بڵاوکردنەوەی هەوڵ و چالاکییەکانی. لەمڕۆوە دەستبەکار دەبێت و دەچێتە ماوەی کاری ئەزموونییەوە و بابەتەکانی بڵاو دەکاتەوە، هەر هاوڕێیەک دەیەوێت نووسین و وەرگێڕانەکانی، کە ئامانجەکانی ڕەتیان هەیە، لە ڕەت بڵاو بکاتەوە، بابەتەکەی بنێرێت بۆ ئەم ئیمەیڵەی خوارەوە:

k68ret@gmail.com

زۆرترین خوێنراو

چەمکەکان: ڕادیکاڵیزم

(١) لە ئینگلیزییەوە: ساڤان ئاکۆ کەسی ڕادیکاڵ، کە بە ڕادیکاڵیست ناو دەبرێت، کەسێکە ویستی گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی ڕیشەیی بەشێک یان تەواوی سیستمی سیاسی و ئابووری و کەلتووری و کۆمەڵایەتیی هەیە. وشەی ڕادیکاڵ سەرەتا لە بارودۆخێکی سیاسیی نوێ لە بەڕیتانیا بەکار هێنرا، کە پێناسەکەشی هەر بۆ ئەو کاتە دەگەڕێتەوە، کاتێک لە لایەن چارلز جەیمسەوە لە ساڵی ١٧٩٧دا، گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی ڕادیکاڵانەی ڕاگەیاند، کە تێیدا بانگەشەیەکی قووڵ و جەوهەری بۆ مافی مرۆڤ بەگشتی و مافی چینە پەراوێزخراوەکان هەبوو، بەتایبەت مافی دەنگدان بۆ تەواوی چینە جیاوازەکان، کە ئەوکات نەبوو. لە دواتردا چەمکی ڕادیکاڵ وەک چەمکێکی گشتی بەکار دەهێنرا و ئەوانەی دەگرتەوە نوێنەرایەتیی ڕیفۆرمی ڕیشەییان دەکرد. لە دوای بزووتنەوەی ڕیفۆڕمی ڕیشەیی ساڵی ١٨٣٢، کە مافی دەنگدانی بۆ چینی ناوەڕاست دەستەبەر کرد، گرووپێکی ڕادیکاڵ هاوپەیمانییان لەگەڵ فراکسیۆنێکی پەرلەمان بەست بۆ فراوانکردنی مافی دەنگدان، تا چینی کرێکارانیش بگرێتەوە.کاتێک ئەم بزووتنەوەیە مافی دەنگدانی فراوان کرد، ڕادیکاڵەکانی لەندەن ئەرکی ڕێکخستنی دەنگدەرە تازەکانیان بۆ هاوکاریکردنی گۆڕ

ژمارەی ١ی بڵاوکراوەی ڕەت بڵاو دەکرێتەوە

چوار مانگ بەسەر دروستبوونی بلۆگی ڕەتدا تێپەڕ دەبێت، کە لەو ماوەیەدا و بەپێی ئەو توانایەی کۆمەڵەی ٦٨ و هاوڕێیانی هەیانبوو، چەندین بابەت و وتار و نووسینی خوێندکاریی تێدا بڵاو کراوەتەوە و تا ڕادەیەک جێی خۆی لەو سەرچاوە سەرەکییانەدا کردووەتە کە دەکرێت خوێندکاران وەک شوێنگەیەکی هزری و مەعریفی بە کاری بهێنن. دوابەدوای ئەم ئەزموونە ئەلیکترۆنییە، بۆ زیاتر چوونەناو ئەو کایەی کاری بۆ دەکات و بۆ قووڵتر ڕۆچوونە ناو خوێندکارانەوە، ڕەت دەبێتە بڵاوکراوەیەکی خوێندکاری و لێیەوە و بە قەڵەمی خوێندکاران و گەنجان ئەو پرسە هەستیارانە دەورووژێنرێن و ئەو برینە قەتماغەگرتوانە دەکولێنرێنەوە، کە دەیەیەکە زانکۆ و پەیمانگە و خوێندکاران بە دەستیانەوە دەناڵێنن و سەرچاوەی تەواوی کێشە و گرفتە سیاسی، ئابووری، کۆمەڵایەتی و کەلتوورییەکانیانە. هەموو ئەمانەش لەژێر دروشمێکدا: ''بۆ خوێندکارێکی بەرەنگار''. لە بڵاوکراوەی ڕەتدا، بە هەمان ئەو ئامانجەی بلۆگەکەی بۆ دروست کرا کار دەکرێت و ڕەچاوی ئەو دۆخە هزری و مەعریفییە دەکرێت کە توێژی خوێندکاران تێیدان؛ زمانێکی ڕوون و ڕەوان، ئایدیایەکی هاوبەش و دەستەجەم

چەمکەکان: ئایدۆلۆژیا

(٧) لە ئینگلیزییەوە: ساڤان ئاکۆ ''ئایدۆلۆژیا ئەو شاشەیەیە کە مرۆڤ لێیەوە جیهان دەبینێت.'' ئایدۆلۆژیا دیاردەیەکی مۆدێرنە و پەیوەندیی بە دۆخە سیاسی و ئابوورییەکانی سەدەی نۆزدە و بیستەوە هەیە. بە دیاریکراوی و بە زەقی، چەمکی ئایدۆلۆژیا لە ماوەی پێش و پاشی شۆڕشی فەڕەنسیدا پەیدا بوو. لە سۆسیۆلۆجیدا ئایدۆلۆژیا ئەو دیدەیە کە کەسێک بەرانبەر جیهان هەیەتی و کۆکراوەی کەلتوور، بەهاکان، بڕواکان، دۆخە هاوبەشەکان و پیشبینییەکانی خۆیان و ئەوانی ترە. هەروەها ناسنامەیەک بە کۆمەڵگە، گرووپ و پەیوەندیی نێوان کەسەکان دەدات، شێوە بە بیروڕاکان، کردارەکان، کارلێککردنەکان و هەموو ئەوانەی لە کۆمەڵگەدا ڕوو دەدەن، بە شێوەیەکی فراوان دەدات. هەروەها لە سۆسیۆلۆجیدا ئایدۆلۆژیا چەمکێکی ئێجگار گرنگە و کرۆکی ئەو ڕووەیە کە سۆشیالیستەکان لێی دەکۆڵنەوە، چونکە ڕۆڵێکی بەهێز و بنچینەیی دەگێڕێت لە شێوەبەخشین بە ژیانی کۆمەڵایەتی و ئەوەی چۆن کۆمەڵگە بەگشتی ڕێک خراوە و چۆن کار دەکات و ڕاستەوخۆ پەیوەندیی بە پێکهاتەی کۆمەڵایەتی، سیستمی ئابووریی بەرهەمهێنان و پێکهاتەی سیاسییەوە هەیە. ئایدۆلۆژیا بە هەمان