پێکەوە بۆ بینینی فیلم: حەق بە حەق

دێبرا یەنگ

لە ئینگلیزییەوە: کۆمەڵەی ٦٨

ڕەزا دەرمیشیان یەکێکە لە دەنگە هەرە نوێ و دیارەکانی سینەمای ئێران و لەم دواییانەدا بە کارە تایبەتەکانی، بەردەوام بینەر سەرسام دەکات و فیلمەکانی خۆی خستووەتە ڕیزی پێشەوەی فیلمە ئێرانییەکان، بە تایبەت فیلمی لانتووری.

ئەم فیلمە چیرۆکێکی هەتا بڵێیت سەرسووڕهێنەر و سەیری هەیە و زۆر زەحمەتە کە بینەر بتوانێت بە ئارامی سەیری بکات؛ چیرۆکەکە لەسەر عەشقی گیرفانبڕێکی سەر شەقامەکان لەگەڵ چالاکوانێکی مەدەنییە، کە دژی توندوتیژیی کۆمەڵایەتی بانگەشە دەکات. عەشقی ئەم دوو کەسە تاکلایەنەیە و گیرفانبڕەکە بەردەوام لە هەوڵدایە کە چۆن ڕازیی بکات و بتوانێت پەیوەندییەکی ئاشكرای لەگەڵیدا هەبێت، لە سەرەتای فیلمەکەیشدا هەتا نیوەی شتەکان بەم جۆرە بەردەوام دەبن و لە ڕووە تەکنیکییەکەیشەوە، خزمەتێکی ئێجگار نایاب بە دەرخستنی ئەو هەستانەی لە ناخی خەڵک و کارەکتەرەکاندا هەن، کراوە؛ بە جۆرێک کە بینەر تەواو لە سترێس و دوودڵیی کارەکتەراکان دەگات و بە ئاسانییش خۆی لەگەڵ دۆخەکەدا دەگونجێنێت، هەموو ئەمانەیش بە هاوکاریی ئەو وێنەگرتن و تەکنیکە تایبەتەی کە دەرهێنەر بەکاری هێناوە و فۆڕمێکی جیاوازی بە فیلمەکە بەخشیوە، ئەم فۆڕمەیش بەردەوام دەبێت هەتا ئەو کاتەی کارەکتەرە کوڕەکە وەک بەرپەرچدانەوەیەک بەرامبەر کچە چالاکوانەکە، کە عەشقەکەی ڕەت کردووەتەوە، تێزاب بە دەموچاویدا دەکات و دۆخێک دروست دەکات، کە ئەوپەڕی توندوتیژیی پێوە دیار بێت، کە بە درێژایی فیلمەکە وەک لایەنێکی هەتا بڵێیت نەرێنی سەیر دەکرێت و هەموان دژی بوون، هەر لێرەیشەوە تەکنیکی فیلمەکە گۆڕانی بەسەردا دێت و هەموو شتێک خزمەت بە دەربڕین و پیشاندانی ئەو هەستانە دەکەن، کە کچە چالاکوانەکە دەری دەبڕێت، چ لە ئازارە جەستەییەکانیدا بێت، یاخود لە ئازارە دەروونییەکاندا، کە ڕاستەوخۆ دەبن بە ئازاری بینەریش، ئەمەیش بە جۆرێک لە سنووربەزاندنی دەزانم، کە دەرهێنەر بە ئەنقەست ئەو ئازارانە پیشانی بینەر دەدات لەپێناو ئەوەی کە ڕاستەوخۆ هەستی پێ بکەن، چونکە ئامانجەکەی زۆر بە باشی پێکاوە و بینەر لەو ساتە ئازاربەخشانەدا بە جۆرێک ئازار دەچێژێت، هەندێکیان ناتوانن فیلمەکە تەواو بکەن و واز لە سەیرکردنی دەهێنن، هەرچەندە ئەم پیشاندانی ئازارە شتێکی نوێ نییە و پێشتر چەندین کەسی وەک تارانتینۆ بەم جۆرە کاریان کردووە، بەڵام ئەوەی ڕەزا دەرمیشیان جیا دەکاتەوە، پیشاندانی ئازارەکانە وەک خۆیان، نەک ئەوەی بێت و لە فۆڕمێکی تایبەتدا پیشانیان بدات؛ بێگومان لە ڕووی سینەماییەوە ئەمە توانا و بەهرەیە، بەڵام لە ڕووە مرۆڤایەتییەکەوە سنووربەزاندنە.

یەکێکی تر لەو شتانەی کە ئەم فیلمە لەوانی دی جیا دەکاتەوە، فرەبابەتییەکەیەتی، کە بێشومار بابەتی جیاوازی تێدا پیشان دەدرێت. هەر بۆ نموونە توندوتیژی، تاوان، سزا، نائاگایی کۆمەڵایەتی، ڕێگرییەکانی ئایین، پیاوسالاری و چەندین شتی تریش؛ ئەمەیش وەک خاڵێکی لاوازی فیلمەکە دێتە بەرچاو، کە چۆن ئەو هەموو بابەتەی تێدا پیشان دەدرێت و بۆ هیچ یەکێکیان بە تایبەتی کاتێکی چڕوپڕ تەرخان نەکراوە، تا بە تەواوەتی پیشان بدرێت. بەڵام لە کۆتایی فیلمەکەدا، هەموو سەرنجەکان دەچنەوە سەر ئەو یاسایەی کە بەسەر کوڕەکەدا دەسەپێنرێت و دادگا ناچاری دەکات کە بە تێزاب چاوی بسووتێنرێت، هەر وەک چۆن ئەم بە تێزاب چاوەی خۆشەویستەکەی سووتاندووە. بۆیە دەتوانین بڵێین کە تێرمی ''حەق بە حەق''، ئەو بابەتەیە کە دەرهێنەر ویستوویەتی هەموو فیلمەکەی بۆ تەرخان بکات و هەموو شتەکانی تریش لەپێناو ئەوەدا بن، کە بێمانایی و ترسناکیی ئەم یاسایە دەربخەن، کە چۆن ڕۆژانە لە دادگاکانی ئێران جێبەجێ دەکرێت و تاوانبارەکانی پێ سزا دەدرێن.