پێکەوە بۆ بینینی فیلم: قۆناغی دوای شۆڕش لە پێش شۆڕش مەترسیدارترە

ئامادەکردنی لە ئینگلیزییەوە: نیان مەحموود

ڕەنگە تەنانەت ھەوادار و بینەرە سەرسەختەکانی مەخمەلبافیش، پێشبینیی فیلمێکی لەو شێوەیان لێ نەکردبێ؛ فیلمێک کە خۆی وەک ''بزمارێکی تیژ'' وەسفی دەکات و شارەزایان پێیان وایە کە ''دەبێت فیلم وا بێت''.

چیرۆکەکە دەربارەی دیکتاتۆرێکە لە وڵاتێکی بێ ناو، کە ڕەفتاری سادی و گاڵتەجاڕانەی بەرامبەر خەڵک، ئیتر ھیی بەرگەگرتن نییە. لەم هەلومەرجەدا کودەتا ڕوو دەدات، ژنەکەی و کچەکانی وڵات بەجێ دەھێڵن و سەرۆک لەگەڵ نەوە تەمەن پێنج ساڵانەکەی دەمێنیتەوە.

سەرەتای فیلمەکە بەم شێوەیەیە کە سەرۆک و نەوەکەی لە بەرزایی پەنجەرەی کۆشکە شاهانەییەکەیانەوە دەڕواننە شار، سەرۆک فەرمان بە کوژاندنەوەی گڵۆپەکان دەدات، دواتر تەلەفۆنەکە بە نەوەکەی دەدات تا ئەو داوای ھەڵکردنەوەیان بکات؛ کوژاندنەوە و ھەڵکردنەوە، بەم شێوەیە سەرۆک و نەوەکەی یاریی بە دەسەڵات دەکەن، تا وای لێ دێت شار سەرتاپا تاریک دەبێت و گڵۆپەکان ئیتر ھەڵناکرێنەوە، لەپڕ گوێیان لە دەنگی فیشەک دەبێت، کە ئیدی سەرۆک تێدەگات کڵپەی شتێک هەستاوە: شۆڕش.

مەخمەلباف پێش دروستکردنی فیلمێکی لەم شێوەیە، لە گەنجیدا بە ئاشکرا بەشداریی چەندین خۆپیشاندان و ناڕەزایی دژی سیاسەت و ڕژێمی شای ئێران کردووە، لە تەمەنی حەڤدە ساڵیدا چوار ساڵ و شەش مانگ زیندانی دەکرێت و لەوێ تووشی ئەشکەنجە و ئازارێکی زۆر دەبێت، دواتریش چوار ھەوڵی کوشتنی دراوە، ئەمە جگە لەوەی چاودێرییەکەی توندی خراوەتە سەر. مەخمەلباف دوای شۆڕشی ئیسلامیی ساڵی ١٩٧٩، ڕووی کردووەتە دنیایی فیلم و سینەما و لە ساڵی ٢٠٠٤دا ناچار دەکرێت ئێران جێ بھێڵێت و ڕوو بکاتە ئەفغانستان و تاجیکستان و پاریس و لەندەن، کە شوێنی ژیانی ئێستایەتی.

موحسین مەخمەلباف ویستی بەم فیلمەی پەیامی ئاشتی و ئازادی بگەیەنێت، چون بە درێژایی ژیانی ڕووبەڕووی ئازار و مەینەتیی شۆڕش و شەڕی دیوە، ژیانی ھەشت ساڵی تەمەنی لە ماوەی نێوان جەنگی عێراق و ئێراندا بووە.

بیرۆکەی دروستکردنی فیلمەکەی لە ڕووخانی ئەو ژمارە زۆرەی سەرۆکە فاشیل و ستەمکار و دیکتاتۆرەکانەوە هات، کە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستن و سیاسییەکانی ڕۆژئاوا پشتیوانییان دەکەن و دواتر لەپڕ خۆیان وەک فریادڕەسێک بۆ لابردنیان پیشان دەدەن، کە ئەمە لە بەهاری عەرەبیدا زەق بووەوە. زۆر کەس کۆتایی سەرۆک بە کۆتایی فیلمی کۆتا ڕۆژەکانی سەدام حسێن دەشووبهێنێت، بەڵام مەخمەلباف ئەم فیلمەی لە ھیچ چیرۆکێکی دیاریکراو و سەرچاوەیەکی ناسراوەوە وەرنەگرتووە، مەبەستی ھیچ شوێن و ناوێکی دیاریکراو نییە، بەڵکو پەیامێکی گشتی و جیهانییە بۆ سەرۆکە دیکتاتۆرەکان کە کاتێک خەڵک لە دەست ستەم و وەحشیەتیی ئەوان بەئاگا دێتەوە، کاردانەوەیان چی دەبێت، ئەمە جگە لەوەی پاسی قۆناغی دوای شۆڕشیش دەکات و بە بارودۆخێکی ناجێگیر و خراپتری لە پێش شۆڕش دەبینێت.