Skip to main content

٥٠ ساڵی نەزۆک: چ مێژوویەک لە شکۆ و کامە ئایندە لە داهێنان؟



(١)

ن: کۆمەلەی ٦٨

گومان لەوەدا نییە زانکۆی سلێمانی – وەک یەکەم زانکۆی کوردی – لەو سەردەم و هەلومەرجەی تێیدا دروست بووە، ڕۆڵ و کاریگەرییەکی بەرچاوی لەو ئەرکانەدا هەبووە کە هەر زانکۆیەک هەیەتی. پێبەپێی ڕۆژگارەکانیش، زانکۆکە بە کۆمەڵێک ڕووداودا تێپەڕیوە و بگرە لە هەر دامودەزگایەکی تری حکومی و ناحکومی، زیاتر بەشداریی لەو ڕووداوانەدا هەبووە.
دیسانەوە بێگومان: زانکۆی سلێمانی خاوەنی کارەسات و خۆڕاگریی قەڵادزێیە، خاوەنی ڕاگواستنیەتی بۆ هەولێر، خاوەنی شەهید فاتیحە، خاوەنی پرۆتستۆ و ناڕەزایەتیی سەرەتای هەشتاکانی سەدەی بیستە، خاوەنی کۆڕاڵ و چەندین چالاکیی جۆراوجۆری خوێندکارییە و لە هەمووی گرنگتر، خاوەنی بەشێک لە ١٧ی شوبات و ڕۆژانی دواییە... لەگەڵ هەموو سەرنجەکان لەسەر خودی ئەم سەروەرییانە، هێشتا بێگومان زانکۆی سلێمانی خاوەنی ئەم ''مێژوو''ەیە؛ بەڵام دەستەواژەی ''زانکۆی سلێمانی'' کێ دەگرێتەوە؟
پێش هەر ڕوونکردنەوە و درێژدادڕییەک، دەبێت هەموو ئەوانەی ''شانازی'' بەم مێژووەوە دەکەن و بە ''شکۆ''داری لەقەڵەم دەدەن، بوەستێنین و شۆکیان بکەین: ستۆپ! ''ئیدارە''ی زانکۆی سلێمانی خاوەنی ئەم مێژوو و سەروەرییانە نییە!
خوێندکاران خۆیان دروستکەری ئەو مێژووە و هەموو سەروەرییەکانین، هەر خۆیشیانن کە دەبێت شانازیی پێوە بکەن. ئیدارە یەک لە دوای یەکەکانی زانکۆی سلێمانی، جگە لە ڕێگری لە بەردەم ئەو هەموو وزە و هێزەی گەنجان و خوێندکارانیان هەیانبووە، هیچی تر نەبوون؛ مەهزەلەکە ئەوەیە ئەو مێژووەی ئێستا ئیدارەی زانکۆکە بە پڕشکۆی دەبینێت، خوێندکاران لە ڕووبەڕووبوونەوەی سیستەمە چەوسێنەرەکەی ئەوان دروستیان کردووە.
ئیدارەی زانکۆی سلێمانی و پسپۆڕەکانی، ئەگەر لە هیچ شتێکدا شارەزا نەبن، لەوەدا شارەزان کە ئایندەی خوێندکارەکانیان تەفروتوونا بکەن، ئیتر باسی کام ''ئایندە''یە لە ''داهێنان'' دەکەن؟ کامەیە پەروەردە و مەعریفەکەی ''زانکۆی دایک''؟ کوا بەرهەمی ئەو سوپا بڕوانامەدارەی ساڵانە بەرهەمیان دەهێنێت؟ ئەسڵەن زمانی ئینگلیزی و عەرەبی و ئەوانی تر نا، فێرکردنی زمانەکەی خۆمان، کوردی، کوا؟ ئیتر ئەم ئایندەیە کامەیە؟ لە کوێدایە؟ داهێنانەکەی لە چ قوژبنێکدایە وا ئێمە نایبینین؟ ئەوەیە کە خوێندکارێک بە یەکدنیا خەون و ئاوات و هیوا و ئومێدەوە دێتە قۆناغی ١، دوایی بە تێکشکاوی و داڕماوی و دەروونێکی بیمار و عەقڵێکی کڵۆڵەوە دێتە دەرێ؟
ئیدارەی زانکۆی سلێمانی دەبوو شەرمی بکردایە و لەم یادەدا لەبری ''یوبێڵی زێڕین''، داوای لێبوردنی بۆ ئەو ٢٦ ساڵە مەنگ و خەمناکەی بەڕێوەبردنی بکردایە و لەجیاتیی ٢ ڕۆژ پشووی بێبەرهەم و مەڕاسیمی بێتامی موجامەلە و دیوەخانئاسا، لە تەوالێتە بۆگەنەکانی داخلی و بەشە پەراوێزخراوەکانیدا، گوێی لە کۆژانی خوێندکارە تووڕەکان بگرتایە.
بێگومان ئەم ٥٠ ساڵە بۆ ئیدارەی زانکۆی سلێمانی نەزۆک و هیچلەبارانەبوو بووە، بۆ ئێمەی بەشێک لە خوێندکاران و ڕێبوارانیشی، پڕ بەرهەم و کاری مێژوویی. بزۆکی و جووڵەی هەمیشەی خوێندکارانی زانکۆکە و کۆمەڵەی ٦٨ وەک نموونە، بەرهەمی خەبات و تێکۆشانی خۆمانە، نەک ئەو ئیدارە فاشیلەی تەنانەت بۆ چوونە یەکێک لە هۆڵەکانیشی ڕێمان لی دەگرێت.

زۆرترین خوێنراو

چەمکەکان: ڕادیکاڵیزم

(١) لە ئینگلیزییەوە: ساڤان ئاکۆ کەسی ڕادیکاڵ، کە بە ڕادیکاڵیست ناو دەبرێت، کەسێکە ویستی گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی ڕیشەیی بەشێک یان تەواوی سیستمی سیاسی و ئابووری و کەلتووری و کۆمەڵایەتیی هەیە. وشەی ڕادیکاڵ سەرەتا لە بارودۆخێکی سیاسیی نوێ لە بەڕیتانیا بەکار هێنرا، کە پێناسەکەشی هەر بۆ ئەو کاتە دەگەڕێتەوە، کاتێک لە لایەن چارلز جەیمسەوە لە ساڵی ١٧٩٧دا، گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی ڕادیکاڵانەی ڕاگەیاند، کە تێیدا بانگەشەیەکی قووڵ و جەوهەری بۆ مافی مرۆڤ بەگشتی و مافی چینە پەراوێزخراوەکان هەبوو، بەتایبەت مافی دەنگدان بۆ تەواوی چینە جیاوازەکان، کە ئەوکات نەبوو. لە دواتردا چەمکی ڕادیکاڵ وەک چەمکێکی گشتی بەکار دەهێنرا و ئەوانەی دەگرتەوە نوێنەرایەتیی ڕیفۆرمی ڕیشەییان دەکرد. لە دوای بزووتنەوەی ڕیفۆڕمی ڕیشەیی ساڵی ١٨٣٢، کە مافی دەنگدانی بۆ چینی ناوەڕاست دەستەبەر کرد، گرووپێکی ڕادیکاڵ هاوپەیمانییان لەگەڵ فراکسیۆنێکی پەرلەمان بەست بۆ فراوانکردنی مافی دەنگدان، تا چینی کرێکارانیش بگرێتەوە.کاتێک ئەم بزووتنەوەیە مافی دەنگدانی فراوان کرد، ڕادیکاڵەکانی لەندەن ئەرکی ڕێکخستنی دەنگدەرە تازەکانیان بۆ هاوکاریکردنی گۆڕ...

چەمکەکان: ئایدۆلۆژیا

(٧) لە ئینگلیزییەوە: ساڤان ئاکۆ ''ئایدۆلۆژیا ئەو شاشەیەیە کە مرۆڤ لێیەوە جیهان دەبینێت.'' ئایدۆلۆژیا دیاردەیەکی مۆدێرنە و پەیوەندیی بە دۆخە سیاسی و ئابوورییەکانی سەدەی نۆزدە و بیستەوە هەیە. بە دیاریکراوی و بە زەقی، چەمکی ئایدۆلۆژیا لە ماوەی پێش و پاشی شۆڕشی فەڕەنسیدا پەیدا بوو. لە سۆسیۆلۆجیدا ئایدۆلۆژیا ئەو دیدەیە کە کەسێک بەرانبەر جیهان هەیەتی و کۆکراوەی کەلتوور، بەهاکان، بڕواکان، دۆخە هاوبەشەکان و پیشبینییەکانی خۆیان و ئەوانی ترە. هەروەها ناسنامەیەک بە کۆمەڵگە، گرووپ و پەیوەندیی نێوان کەسەکان دەدات، شێوە بە بیروڕاکان، کردارەکان، کارلێککردنەکان و هەموو ئەوانەی لە کۆمەڵگەدا ڕوو دەدەن، بە شێوەیەکی فراوان دەدات. هەروەها لە سۆسیۆلۆجیدا ئایدۆلۆژیا چەمکێکی ئێجگار گرنگە و کرۆکی ئەو ڕووەیە کە سۆشیالیستەکان لێی دەکۆڵنەوە، چونکە ڕۆڵێکی بەهێز و بنچینەیی دەگێڕێت لە شێوەبەخشین بە ژیانی کۆمەڵایەتی و ئەوەی چۆن کۆمەڵگە بەگشتی ڕێک خراوە و چۆن کار دەکات و ڕاستەوخۆ پەیوەندیی بە پێکهاتەی کۆمەڵایەتی، سیستمی ئابووریی بەرهەمهێنان و پێکهاتەی سیاسییەوە هەیە. ئایدۆلۆژیا بە هەمان ...

ژمارەی ١ی بڵاوکراوەی ڕەت بڵاو دەکرێتەوە

چوار مانگ بەسەر دروستبوونی بلۆگی ڕەتدا تێپەڕ دەبێت، کە لەو ماوەیەدا و بەپێی ئەو توانایەی کۆمەڵەی ٦٨ و هاوڕێیانی هەیانبوو، چەندین بابەت و وتار و نووسینی خوێندکاریی تێدا بڵاو کراوەتەوە و تا ڕادەیەک جێی خۆی لەو سەرچاوە سەرەکییانەدا کردووەتە کە دەکرێت خوێندکاران وەک شوێنگەیەکی هزری و مەعریفی بە کاری بهێنن. دوابەدوای ئەم ئەزموونە ئەلیکترۆنییە، بۆ زیاتر چوونەناو ئەو کایەی کاری بۆ دەکات و بۆ قووڵتر ڕۆچوونە ناو خوێندکارانەوە، ڕەت دەبێتە بڵاوکراوەیەکی خوێندکاری و لێیەوە و بە قەڵەمی خوێندکاران و گەنجان ئەو پرسە هەستیارانە دەورووژێنرێن و ئەو برینە قەتماغەگرتوانە دەکولێنرێنەوە، کە دەیەیەکە زانکۆ و پەیمانگە و خوێندکاران بە دەستیانەوە دەناڵێنن و سەرچاوەی تەواوی کێشە و گرفتە سیاسی، ئابووری، کۆمەڵایەتی و کەلتوورییەکانیانە. هەموو ئەمانەش لەژێر دروشمێکدا: ''بۆ خوێندکارێکی بەرەنگار''. لە بڵاوکراوەی ڕەتدا، بە هەمان ئەو ئامانجەی بلۆگەکەی بۆ دروست کرا کار دەکرێت و ڕەچاوی ئەو دۆخە هزری و مەعریفییە دەکرێت کە توێژی خوێندکاران تێیدان؛ زمانێکی ڕوون و ڕەوان، ئایدیایەکی هاوبەش و دەستەجەم...