بزووتنەوە خوێندکارییەکان: بزووتنەوەی خوێندکاریی پۆڵەندا

                                                   (٥)

(بە لەبەرچاوگرتنی گرنگیی بزووتنەوە خوێندکارییەکانی جیهان و ڕۆڵ و کاریگەرییە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکان لە شڵەقانی دۆخ و گۆڕینی ئاڕاستەکان و هێنانەکایەی هەلومەرجی نوێ، هەروەها بەوەی کۆمەڵەی ٦٨ بە ئیلهامبەخشێکی گرنگ و پێویستیان بۆ سەرپێخستنی بزووتنەوەی خوێندکاریی جیدی و ڕادیکاڵ لە زانکۆکانی باشووری کوردستاندا دەزانێت، ئەم ناساندنە کورتانەی بۆ بەشێکی گرنگ لە بزووتنەوە خوێندکارییەکانی جیهان وەرگێڕاوە، کە دەکرێت ببێتە هەوێنی فزووڵیەت و بەدواداگەڕانێکی زیاتری گەنجان و خوێندکاران بۆ ئاشنابوون بەو میراتە گرنگە)

بەهاره موحیبی

لە فارسییەوە: بیار ڕەشید

بزووتنەوەی خوێندکاریی پۆڵەندا

قەیرانی سیاسیی ١٩٦٨ی پۆڵەندا کە لەگەڵ ناوی ڕووداوەکانی مارسی ١٩٦٨ لەم وڵاتەدا دەناسرێت، زۆربەی خوێندکاران و جووڵانەوە ناڕەزاییەکانی بەرانبەر دەوڵەتی کاتیی کۆمۆنیست، کۆماری خەڵکی پۆڵەندا، لەگەڵ یەکتر گرێ دا. لە ئەنجامدا ئەم قەیرانە داراییە سەرکوتکردنێکی گەورەی خۆپیشاندانی خوێندکارانی لە لایەن هێزە ئەمنییەکان لە تەواوی زانکۆکانی وڵات و دوای ئەوەش سەرکوتکردنی بزووتنەوە ناڕازییەکانی تری لێ کەوتەوە. ئەم ناڕەزایەتییانە لەگەڵ ڕووداوەکانی بەهاری پراگ لە وڵاتی چیکوسلۆڤاکیای دراوسێ لە هەمان کاتدا گیانێکی نوێی کرد بە بەری خۆپیشاندانەکاندا.

دەوڵەتی کۆمۆنیستیی پۆڵەندا لە کانوونی دووەمی ١٩٦٨دا، نمایشکردنی شانۆیی دزیادیی لە هۆڵی شانۆی وارشۆ بە هۆی ئەوەی کە شانۆییەکە هەڵگری کۆمەڵێک ئاماژەی دژەکۆمۆنیستی بوو، قەدەغە کرد. ئەمە لە کاتێکدا بوو کە شانۆییەکە پێشتر چواردە جار نمایش کرابوو. دەرهێنەری ئەم شانۆییە، کازمیرێز دێژمیک، لە حیزبی کۆمۆنیست و دواتریش لە شانۆی میللی دەرکرا. یەکێتیی نووسەرانی وارشۆ و یەکێتیی ئەکتەران ئیهانەی ئەم هەنگاوەیان کرد و هەفتەیەک دواتر نزیکەی هەزار و پێنجسەد خوێندکار بە کۆبوونەوە لە زانکۆی وارشۆ ناڕەزاییان بەرانبەر ئەم هەنگاوەی حکومەت پیشان دا و لەگەڵ پۆلیسی دژەشۆڕش کەوتنە ڕووبەڕوبونەوەیەکی دژوارەوە. تەنها لە ماوەی چوار ڕۆژدا ناڕەزاییەکان تەشەنەی کرد بۆ شارەکانی تر و کرێکارانی حیزبی کۆمۆنیست ناوبراو بە یەخە شینەکان، هاوڕێ لەگەڵ هێزە ئەمنییەکاندا هێرشیان کردە سەر خوێندکارانی زانکۆی وارشۆ و کۆبوونەوە ناڕەزاییەکانی تر لە شارە جیاوازەکاندا.

تەنها سیازدە ڕۆژ دوای وەستانی دەوام، مانگرتنی گشتی لە لایەن بزووتنەوەی خوێندکارییەوە ڕاگەیەندرا و وتاری توندی بەرپرسانی زانکۆ لە ١٩ی مارسدا ڕێگای لە هەر جۆرە دانوستانێک گرت. ناڕەزایی و مانگرتنە خوێندکارییەکان هەڵگیرسا و هێزە ئەمنییەکان ژمارەیەکی زۆر لە خوێندکاری چالاک کە دەیانویست لە گردبوونەوە میللیەکانی خوێندکارانی وارشۆدا بەشداری بکەن، دەستگیر کرد. دەوترێت کە نزیکەی دوو هەزار و حەوتسەد و بیستوپێنج خوێندکاری چالاک لە ٢٥ی مارسدا دەستگیر کراون. بزووتنەوەی خوێندکاریی مانگی مارسی پۆڵەندا ئەگەرچی سەرەتایەکی کاتیی ئەزموون کردبوو، بەڵام بزاڤی ئازادی لەم وڵاتەدا ساڵی ١٩٦٨ توندوتیژیی پۆلیس بەسەریدا سەرکەوت. هەرچەندە زۆربەی شیکەرەوە سیاسییەکان باوەڕیان وایە کە ڕووداوەکانی ساڵی ١٩٦٨ لە پۆڵەندا و چیکۆسلۆڤاکیا بووە هۆی سەرهەڵدانی هۆشیاریی سیاسی لەم دوو وڵاتەدا. بزووتنەوە بەرگریکارەکانی دواتر کە چەند ساڵێک پاش ئەوە لە پۆڵەندا و چیکۆسلۆڤاکیا سەریان هەڵدا، ڕەگوڕیشەیان لە ڕووداوەکانی ١٩٦٨وە گەشەی کردووە.