Skip to main content

بزووتنەوە خوێندکارییەکان: بزووتنەوەی خوێندکاریی ئیتاڵیا

(٤)

 (بە لەبەرچاوگرتنی گرنگیی بزووتنەوە خوێندکارییەکانی جیهان و ڕۆڵ و کاریگەرییە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکان لە شڵەقانی دۆخ و گۆڕینی ئاڕاستەکان و هێنانەکایەی هەلومەرجی نوێ، هەروەها بەوەی کۆمەڵەی ٦٨ بە ئیلهامبەخشێکی گرنگ و پێویستیان بۆ سەرپێخستنی بزووتنەوەی خوێندکاریی جیدی و ڕادیکاڵ لە زانکۆکانی باشووری کوردستاندا دەزانێت، ئەم ناساندنە کورتانەی بۆ بەشێکی گرنگ لە بزووتنەوە خوێندکارییەکانی جیهان وەرگێڕاوە، کە دەکرێت ببێتە هەوێنی فزووڵیەت و بەدواداگەڕانێکی زیاتری گەنجان و خوێندکاران بۆ ئاشنابوون بەو میراتە گرنگە)


بەهاره موحیبی

لە فارسییەوە: بیار ڕەشید
وەک زۆربەی وڵاتانی ئەورووپا، ئیتاڵیاش لە دەیەی ١٩٦٠ و ١٩٧٠ جێگای گۆڕانکاریی ڕیشەیی بوو. هەرچەندە لەگەڵ بە بنبەست گەیشتن و ڕادیکاڵبوونی بزووتنەوەی خوێندکاریی دژەجەنگ و ناڕازی، بزووتنەوەی گاردە سوورەکان لە ئیتاڵیا (لە شێوەی فراکسیۆنی سوپای سوور لە ئەڵمانیا) دامەزرا. لە ڕاستیدا گاردە سوورەکان لە ناو کۆمەڵێک ڕێکخراوی چەپی سەرکێشدا هاتبوونە دەرەوە و لەگەڵ فراکسیۆنی سوپای سوور و گرووپە مارکسیستە فەڵەستینییەکاندا پەیوەندییان هەبوو.

دامەزرێنەرانی سەرەکیی گاردە سوورەکان، ڕیناتۆ کۆرچیو و ئەلبێرتۆ فرانچشینی بوون. ئەم دوانە لەو خوێندکارانە بوون کە یەکەمیان لە گرووپێکی ڕاستڕەوی سەرکێشەوە هاتبوو، دووەمیان پەیوەندیی لەگەڵ گرووپی گەنجانی کۆمۆنیست هەبوو، بەڵام بڕیاریان دا کە ستراتیژی شەڕی چەکدارانەی شار بە سوودوەرگرتن لە ئەزموونی ئەمەریکای لاتین بۆ ململانێ بەرانبەر ئیمپریالیزم درێژە پێ بدەن و لە سەرەتای دەیەی ١٩٧٠دا چالاکییەکانی خۆیان، لە شێوەی دزیی چەکدارانە و هێرشی سەربازی دەست پێ کرد.
 گرنگترین چالاکیی ئەوان لە ساڵی ١٩٧٨دا ڕفاندن و کوشتنی ئاڵدو مورو، سەرۆکی حیزبی بەتوانای دیموکراتی مەسیحی ئیتاڵیا بوو. ململانێ و سەرکوتکردنی بەهێزی پۆلیسی و هاوکاریی دەستگیرکراوانی گاردە سوورەکان لەگەڵ پۆلیس لە بەرانبەر کەمکردنەوەی ماوەی زیندان، ئەم گرووپەی بە شێوەیەکی تەواو لە ناو برد، هەرچەندە شەپۆلی دووەم و سێیەمی ئەم گرووپە لە ئیتاڵیا بە ئاستێکی زۆر لاواز دەرکەوتن. کۆتا شێوەی نوێکراوەی گاردە سوورەکان بە ناونیشانی گاردە سوورە نوێیەکان لە ناوەڕاستی دەیەی ٢٠٠٠دا دەرکەوت. فەیلەسووف و نووسەری ناوداری ئیتاڵی ئەنتۆنیۆ نیگری، لە نموونەی بەناوبانگترین ئەو ڕۆشنبیرانە بوو کە بە هاوکاریکردنی گاردە سوورەکان تۆمەتبار کرا و زیاتر لە چوار ساڵ زیندانی کرا و پاش هەڵبژاردن وەک نوێنەری پەرلەمان لە زینداندا ئازاد کرا، دواتر تا ماوەیەکی زۆر لە فەڕەنسا پەنابەر بوو. لەم ماوەیەدا ڕۆشنبیرانی فەڕەنسی، بەتایبەت دولوز، فوکۆ و گتاری بەرگرییان لە نیگری کرد. ئەمڕۆ زۆربەی سەرکردەکانی گاردە سوورەکان دوای بەڕێکردنی ماوەیەک لە زینداندا، ئازادن.


تاگ:

زۆرترین خوێنراو

چەمکەکان: ڕادیکاڵیزم

(١) لە ئینگلیزییەوە: ساڤان ئاکۆ کەسی ڕادیکاڵ، کە بە ڕادیکاڵیست ناو دەبرێت، کەسێکە ویستی گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی ڕیشەیی بەشێک یان تەواوی سیستمی سیاسی و ئابووری و کەلتووری و کۆمەڵایەتیی هەیە. وشەی ڕادیکاڵ سەرەتا لە بارودۆخێکی سیاسیی نوێ لە بەڕیتانیا بەکار هێنرا، کە پێناسەکەشی هەر بۆ ئەو کاتە دەگەڕێتەوە، کاتێک لە لایەن چارلز جەیمسەوە لە ساڵی ١٧٩٧دا، گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی ڕادیکاڵانەی ڕاگەیاند، کە تێیدا بانگەشەیەکی قووڵ و جەوهەری بۆ مافی مرۆڤ بەگشتی و مافی چینە پەراوێزخراوەکان هەبوو، بەتایبەت مافی دەنگدان بۆ تەواوی چینە جیاوازەکان، کە ئەوکات نەبوو. لە دواتردا چەمکی ڕادیکاڵ وەک چەمکێکی گشتی بەکار دەهێنرا و ئەوانەی دەگرتەوە نوێنەرایەتیی ڕیفۆرمی ڕیشەییان دەکرد. لە دوای بزووتنەوەی ڕیفۆڕمی ڕیشەیی ساڵی ١٨٣٢، کە مافی دەنگدانی بۆ چینی ناوەڕاست دەستەبەر کرد، گرووپێکی ڕادیکاڵ هاوپەیمانییان لەگەڵ فراکسیۆنێکی پەرلەمان بەست بۆ فراوانکردنی مافی دەنگدان، تا چینی کرێکارانیش بگرێتەوە.کاتێک ئەم بزووتنەوەیە مافی دەنگدانی فراوان کرد، ڕادیکاڵەکانی لەندەن ئەرکی ڕێکخستنی دەنگدەرە تازەکانیان بۆ هاوکاریکردنی گۆڕ
درێژه‌

ژمارەی ١ی بڵاوکراوەی ڕەت بڵاو دەکرێتەوە

چوار مانگ بەسەر دروستبوونی بلۆگی ڕەتدا تێپەڕ دەبێت، کە لەو ماوەیەدا و بەپێی ئەو توانایەی کۆمەڵەی ٦٨ و هاوڕێیانی هەیانبوو، چەندین بابەت و وتار و نووسینی خوێندکاریی تێدا بڵاو کراوەتەوە و تا ڕادەیەک جێی خۆی لەو سەرچاوە سەرەکییانەدا کردووەتە کە دەکرێت خوێندکاران وەک شوێنگەیەکی هزری و مەعریفی بە کاری بهێنن. دوابەدوای ئەم ئەزموونە ئەلیکترۆنییە، بۆ زیاتر چوونەناو ئەو کایەی کاری بۆ دەکات و بۆ قووڵتر ڕۆچوونە ناو خوێندکارانەوە، ڕەت دەبێتە بڵاوکراوەیەکی خوێندکاری و لێیەوە و بە قەڵەمی خوێندکاران و گەنجان ئەو پرسە هەستیارانە دەورووژێنرێن و ئەو برینە قەتماغەگرتوانە دەکولێنرێنەوە، کە دەیەیەکە زانکۆ و پەیمانگە و خوێندکاران بە دەستیانەوە دەناڵێنن و سەرچاوەی تەواوی کێشە و گرفتە سیاسی، ئابووری، کۆمەڵایەتی و کەلتوورییەکانیانە. هەموو ئەمانەش لەژێر دروشمێکدا: ''بۆ خوێندکارێکی بەرەنگار''. لە بڵاوکراوەی ڕەتدا، بە هەمان ئەو ئامانجەی بلۆگەکەی بۆ دروست کرا کار دەکرێت و ڕەچاوی ئەو دۆخە هزری و مەعریفییە دەکرێت کە توێژی خوێندکاران تێیدان؛ زمانێکی ڕوون و ڕەوان، ئایدیایەکی هاوبەش و دەستەجەم
درێژه‌

چەمکەکان: ئایدۆلۆژیا

(٧) لە ئینگلیزییەوە: ساڤان ئاکۆ ''ئایدۆلۆژیا ئەو شاشەیەیە کە مرۆڤ لێیەوە جیهان دەبینێت.'' ئایدۆلۆژیا دیاردەیەکی مۆدێرنە و پەیوەندیی بە دۆخە سیاسی و ئابوورییەکانی سەدەی نۆزدە و بیستەوە هەیە. بە دیاریکراوی و بە زەقی، چەمکی ئایدۆلۆژیا لە ماوەی پێش و پاشی شۆڕشی فەڕەنسیدا پەیدا بوو. لە سۆسیۆلۆجیدا ئایدۆلۆژیا ئەو دیدەیە کە کەسێک بەرانبەر جیهان هەیەتی و کۆکراوەی کەلتوور، بەهاکان، بڕواکان، دۆخە هاوبەشەکان و پیشبینییەکانی خۆیان و ئەوانی ترە. هەروەها ناسنامەیەک بە کۆمەڵگە، گرووپ و پەیوەندیی نێوان کەسەکان دەدات، شێوە بە بیروڕاکان، کردارەکان، کارلێککردنەکان و هەموو ئەوانەی لە کۆمەڵگەدا ڕوو دەدەن، بە شێوەیەکی فراوان دەدات. هەروەها لە سۆسیۆلۆجیدا ئایدۆلۆژیا چەمکێکی ئێجگار گرنگە و کرۆکی ئەو ڕووەیە کە سۆشیالیستەکان لێی دەکۆڵنەوە، چونکە ڕۆڵێکی بەهێز و بنچینەیی دەگێڕێت لە شێوەبەخشین بە ژیانی کۆمەڵایەتی و ئەوەی چۆن کۆمەڵگە بەگشتی ڕێک خراوە و چۆن کار دەکات و ڕاستەوخۆ پەیوەندیی بە پێکهاتەی کۆمەڵایەتی، سیستمی ئابووریی بەرهەمهێنان و پێکهاتەی سیاسییەوە هەیە. ئایدۆلۆژیا بە هەمان
درێژه‌

☞

☞