Skip to main content

سەبارەت بە خۆپیشاندانی خوێندکاران بۆ ''١٠ دەرەجە'' و ''عبوور''

یەکێک لە ڕێپێوانە خۆڕسکانەکانی خوێندکارانی زانکۆی سلێمانی دژی بڕیاری سەندنی ١٠٠،٠٠٠ دینار لە بەشەناوخۆییەکان بە دروشمی: ''داخلی و ناوشار، پێکەوە بۆ ڕێی خەبات!''

کۆمەڵەی ٦٨
دەسەڵاتی سیاسیی چەوسێنەر و ستەمکاری باشووری کوردستان بە درێژایی ٢٦ ساڵی تەمەنی پڕ شکستی، لە هەموو سووچ و کون و قوژبنێکەوە خوێندکارانی داڕزاندووە و هەتا بۆی کرابێت لە وزە و هێزی بردوون و نەیهێشتووە بۆ ساتێکیش بێت هەناسەی گەنجبوونیان بدەن. هەموو ئەم ستەمە جۆراوجۆر و یەک لە دوای یەکانەش سایکۆلۆژیا و شێوەژیانێکی بۆ خوێندکاران دروست کردووە، کە هەمیشە لە خزمەت دەسەڵاتە سیاسییەکە و سیستمە کەلاوەکەی بن و بەردەوام بەرهەمی بهێننەوە. هەڵبەت لەگەڵ ئەوەی بەرپرسیارێتیی بەشێکی زۆری ئەم بارودۆخە دەکەوێتە سەرشانی دەسەڵاتە سیاسییەکە، بەڵام بارتەقای ئەوەش خودی خوێندکاریش بەرپرسیارە.
ڕاستە کە هەریەکێکمان بارودۆخێکی خراپ دەژین، هەلومەرجێکی وێران دەگوزەرێنین، تا بێت قورسایی و بارگرانییەکانی سەرشانمان پەستانیان زیاتر دەبێت و لە لێواری کەوتنی هەتاهەتایی نزیکمان دەکەنەوە، هەموو ئەمانە و یەکدنیای تر لە چەرمەسەری و سەگژیان وێنەی ژیانی ئەمڕۆمانن، کە وەک هەمیشە دەسەڵاتی سیاسی و سیستمەکەی بۆیان بەرهەم هێناوین. وەک چۆن یەقینمانە هەموو ئەمانە ڕاستن، هەرواش دەزانین کە تاکە ڕێگا ڕووبەڕووبوونەوە و بەرەنگاریکردنی دەسەڵاتی سیاسی و ئیفلیجکردنیەتی، تا هێواش هێواش بپووکێتەوە و چیتر نەبینە خامەی چەوسێنەری و ستەمکارییەکانی. بەڵام ئایا تا ئێستا زانیومانە ئەو ڕووبەڕووبوونەوە و بەرەنگارییە دژ بە چ شتێکی و چۆن دەیکەین؟
دیسان بێگومانین کە هەریەکێک لە ئێمە جۆرە ژیانێکی لەوەی ئەمڕۆی هەبێت، بە دنیایەک ڕێگای سەختدا دەچێتە زانکۆ و پەیمانگەکەی و بە کۆژانێکی زۆرەوە گوێ لە موحازەرە بێبەرهەمەکان دەگرێت و دواتریش بە دەروونێکی لە ڕادەبەدەر نائارام و پەشێوەوە تاقیکردنەوە دەکات، کە هەموو ئەمانە ئەگەری دەرنەچوون و مانەوە چەند هێندە زیاتر دەکەن. هەر بۆیە لێرەدا و لەم دۆخەدا داواکردنی ڕەخساندنی هەلی زیاتر بۆ دەرچوون و وەرگرتنی ''دە دەرەجە''ی زیادە و دانانی ''عبوور''، یەکێک دەبێت لە مافە سەرەتاییەکان، بەڵام ئایا بە جێبەجێکردنی ئەمانە، برینی ٢٦ ساڵەی ڕۆحی چەوساوە و ستەملێکراومان، ژیانی پڕچەرمەسەری و لێوانلێو لە نادادی و نایەکسانیمان، وجوودی بێئیعتیبار و نائازادمان ساڕێژ و چارەسەر دەبن؟ بێگومان نەخێر.
دەبێت ئێمەی خوێندکاران دوورتر بڕوانین، خەون و ئامانجی گەورەترمان هەبێت، ئیشیان بۆ بکەین و هەرەوەزی بیانهێنینە دی. ئەمانەش بەو داواکارییە سادانەی هەمانن دروست نابن، بە وەرگرتنی ''١٠ دەرەجە'' و دەرچوونمان بە ''عبوور'' دەرناکەون، بە پێچەوانەوە، بگرە دەسەڵاتی سیاسی بەهێزتر دەکەن، بەردەوامی بە تەمەنی دەدەن، پایەکانی دەهێڵنەوە، وا دەکەن بۆ چەندان ٢٦ ساڵی تر بەسەر سەرمانەوە بن. دەبێت سەقفی داواکارییەکانمان بەرزتر بکەینەوە، ڕیشەییتریان بکەین، دەبێت وایان لێ بکەین دەرەنجامیان پەککەوتنی سیستمەکە بێت: لەبری ''١٠ دەرەجە''، دەست بە قوڕگیاندا بکەین و سامانەکانمانیان لێ بسەنینەوە، لەجیاتیی ''عبوور''ی خۆمان، ''عبوور'' بەوان بکەین و دەریان پەڕێنین. بە  دەبێت هەوڵ بدەین لەو هۆکارانە بدەین کە وامان لێ دەکەن سواڵی ''١٠ دەرەجە'' بکەین، دەبێت دژی ئەو شێوەژیانە بوەستینەوە کە موحتاجی ''عبوور''مان دەکات، دەبێت زۆر لە ئێستا ڕادیکاڵتر بین، ڕەقتر و توندتر بین، ئەو وزەیە زۆرە گەنجانە و خوێندکارانەیەی هەمانە لە داواکردن و شەڕکردن بۆ خەون و ئامانجە گەورەترەکانمان -دادپەروەری، یەکسانی، ئازادی- سەرف بکەین. ئیتر ئەوکات نە سواڵی ''١٠ دەرەجە'' دەکەین و نە بە ئاواتی ''عبوور''ەوە سەر دەنێینەوە: خۆمان ئۆتۆماتیکی بە بەرەنگاری و خەباتمان دەردەچین و سەردەکەوین.

زۆرترین خوێنراو

چەمکەکان: ڕادیکاڵیزم

(١) لە ئینگلیزییەوە: ساڤان ئاکۆ کەسی ڕادیکاڵ، کە بە ڕادیکاڵیست ناو دەبرێت، کەسێکە ویستی گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی ڕیشەیی بەشێک یان تەواوی سیستمی سیاسی و ئابووری و کەلتووری و کۆمەڵایەتیی هەیە. وشەی ڕادیکاڵ سەرەتا لە بارودۆخێکی سیاسیی نوێ لە بەڕیتانیا بەکار هێنرا، کە پێناسەکەشی هەر بۆ ئەو کاتە دەگەڕێتەوە، کاتێک لە لایەن چارلز جەیمسەوە لە ساڵی ١٧٩٧دا، گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی ڕادیکاڵانەی ڕاگەیاند، کە تێیدا بانگەشەیەکی قووڵ و جەوهەری بۆ مافی مرۆڤ بەگشتی و مافی چینە پەراوێزخراوەکان هەبوو، بەتایبەت مافی دەنگدان بۆ تەواوی چینە جیاوازەکان، کە ئەوکات نەبوو. لە دواتردا چەمکی ڕادیکاڵ وەک چەمکێکی گشتی بەکار دەهێنرا و ئەوانەی دەگرتەوە نوێنەرایەتیی ڕیفۆرمی ڕیشەییان دەکرد. لە دوای بزووتنەوەی ڕیفۆڕمی ڕیشەیی ساڵی ١٨٣٢، کە مافی دەنگدانی بۆ چینی ناوەڕاست دەستەبەر کرد، گرووپێکی ڕادیکاڵ هاوپەیمانییان لەگەڵ فراکسیۆنێکی پەرلەمان بەست بۆ فراوانکردنی مافی دەنگدان، تا چینی کرێکارانیش بگرێتەوە.کاتێک ئەم بزووتنەوەیە مافی دەنگدانی فراوان کرد، ڕادیکاڵەکانی لەندەن ئەرکی ڕێکخستنی دەنگدەرە تازەکانیان بۆ هاوکاریکردنی گۆڕ

ژمارەی ١ی بڵاوکراوەی ڕەت بڵاو دەکرێتەوە

چوار مانگ بەسەر دروستبوونی بلۆگی ڕەتدا تێپەڕ دەبێت، کە لەو ماوەیەدا و بەپێی ئەو توانایەی کۆمەڵەی ٦٨ و هاوڕێیانی هەیانبوو، چەندین بابەت و وتار و نووسینی خوێندکاریی تێدا بڵاو کراوەتەوە و تا ڕادەیەک جێی خۆی لەو سەرچاوە سەرەکییانەدا کردووەتە کە دەکرێت خوێندکاران وەک شوێنگەیەکی هزری و مەعریفی بە کاری بهێنن. دوابەدوای ئەم ئەزموونە ئەلیکترۆنییە، بۆ زیاتر چوونەناو ئەو کایەی کاری بۆ دەکات و بۆ قووڵتر ڕۆچوونە ناو خوێندکارانەوە، ڕەت دەبێتە بڵاوکراوەیەکی خوێندکاری و لێیەوە و بە قەڵەمی خوێندکاران و گەنجان ئەو پرسە هەستیارانە دەورووژێنرێن و ئەو برینە قەتماغەگرتوانە دەکولێنرێنەوە، کە دەیەیەکە زانکۆ و پەیمانگە و خوێندکاران بە دەستیانەوە دەناڵێنن و سەرچاوەی تەواوی کێشە و گرفتە سیاسی، ئابووری، کۆمەڵایەتی و کەلتوورییەکانیانە. هەموو ئەمانەش لەژێر دروشمێکدا: ''بۆ خوێندکارێکی بەرەنگار''. لە بڵاوکراوەی ڕەتدا، بە هەمان ئەو ئامانجەی بلۆگەکەی بۆ دروست کرا کار دەکرێت و ڕەچاوی ئەو دۆخە هزری و مەعریفییە دەکرێت کە توێژی خوێندکاران تێیدان؛ زمانێکی ڕوون و ڕەوان، ئایدیایەکی هاوبەش و دەستەجەم

چەمکەکان: ئایدۆلۆژیا

(٧) لە ئینگلیزییەوە: ساڤان ئاکۆ ''ئایدۆلۆژیا ئەو شاشەیەیە کە مرۆڤ لێیەوە جیهان دەبینێت.'' ئایدۆلۆژیا دیاردەیەکی مۆدێرنە و پەیوەندیی بە دۆخە سیاسی و ئابوورییەکانی سەدەی نۆزدە و بیستەوە هەیە. بە دیاریکراوی و بە زەقی، چەمکی ئایدۆلۆژیا لە ماوەی پێش و پاشی شۆڕشی فەڕەنسیدا پەیدا بوو. لە سۆسیۆلۆجیدا ئایدۆلۆژیا ئەو دیدەیە کە کەسێک بەرانبەر جیهان هەیەتی و کۆکراوەی کەلتوور، بەهاکان، بڕواکان، دۆخە هاوبەشەکان و پیشبینییەکانی خۆیان و ئەوانی ترە. هەروەها ناسنامەیەک بە کۆمەڵگە، گرووپ و پەیوەندیی نێوان کەسەکان دەدات، شێوە بە بیروڕاکان، کردارەکان، کارلێککردنەکان و هەموو ئەوانەی لە کۆمەڵگەدا ڕوو دەدەن، بە شێوەیەکی فراوان دەدات. هەروەها لە سۆسیۆلۆجیدا ئایدۆلۆژیا چەمکێکی ئێجگار گرنگە و کرۆکی ئەو ڕووەیە کە سۆشیالیستەکان لێی دەکۆڵنەوە، چونکە ڕۆڵێکی بەهێز و بنچینەیی دەگێڕێت لە شێوەبەخشین بە ژیانی کۆمەڵایەتی و ئەوەی چۆن کۆمەڵگە بەگشتی ڕێک خراوە و چۆن کار دەکات و ڕاستەوخۆ پەیوەندیی بە پێکهاتەی کۆمەڵایەتی، سیستمی ئابووریی بەرهەمهێنان و پێکهاتەی سیاسییەوە هەیە. ئایدۆلۆژیا بە هەمان