Skip to main content

پێکەوە بۆ بینینی فیلم: دەرچوون نموونەی هەر وڵاتێکی گەندەڵ و داڕزاوە


لە ئینگلیزییەوە: کانیاو ئەبوبەکر

ئەم فیلمە کاردانەوەی ئەو خەمە بەردەوامەی چارەنووسی ڕۆمانیایە، کە هەر لە ڕووخانی کۆمۆنیزمی یەکێتیی سۆڤێت و ڕووخانی ڕژێمی شاوشیسکۆدا لە ساڵی ١٩٨٩دا هاتووەتە ئاراوە. وەختێک خاڵێکی وەرچەرخانی مێژوویی ڕۆمانیا لە فۆڕمێکی ستەم ئازاد دەکات، فیلمی دەرچوون ئەو هەستە دەورووژێنێت کە تارماییەکانی ڕژێمی پێشوو هێشتا جێنیشینەکانی خۆیان دەدەن بەسەر وڵاتدا و ڕەگەزەکانی خراپەکاری بە جۆرێکن، کە نەک تەنها لایەنە کۆمەڵایەتییەکان، بەڵکو خۆیان گەیاندووەتە سنوورەکانی تاکیشەوە.

چیرۆکی فیلمەکە دەربارەی ڕۆمیۆیه، کە گەیشتووەتە ناوەڕاستەکانی تەمەنی، هێندە گەنجە کە دایکێکی بەساڵاچووی هەبێت و پێویستی بە گرنگیپێدانی ئەم بێت، هێندەش پیر کە کچێکی هەبێت کاتی تەواوکردنی خوێندنی ئامادەیی بێت. ناڕەحەتییەکانی ساڵەکانی ناوەڕاستی تەمەنی ڕۆمیۆ، هەبوونی هاوسەرێکە کە لە ڕووە سۆزدارییەکەوە لێک تۆراون و دۆستێکە کە هەڕەشەی کۆتاییپێهێنانی هەموو شتێکی لێ دەکات، گەر ژنەکەی جێ نەهێڵێت.

لە نێوان ئەم چوا خانمەدا، ئەلیزا، کچەکەی، دەبێتە چەقی فیلمەکە. پاش ئەوەی ڕۆمیۆ لە خوێندنگەی دەردەهێنێت، ڕۆژێک کەسێکی نامۆ هێرشی بۆ دەبات و دەستدرێژیی دەکاتە سەر. ئەم هێرشە ئەلیزا بە خراپی تێک دەشکێنێت، بەڵام کێشە ڕاستەقینەکە لەوێوە دەست پێ دەکات کە ئەلیزا وای لێ دێت نەتوانێت لەو تاقیکردنەوە زۆر گرنگەدا بەشدار بێت، کە داهاتووی دیاری دەکات بە وەرگرتنی لە زانکۆیەکی بەڕیتانیدا، کە هەر لە سەرەتاوە ئامانجی ڕۆمیۆ بوو کچەکەی لەو وڵاتە ڕزگار بکات.

ئەم ڕووداوانە زیاتر لە ئەلیزا ڕۆمیۆ دەهەژێنن؛ ڕۆمیۆ سوورە لەسەر ئەوەی کچەکەی هەڵبێت بۆ بەڕیتانیا، وەک چۆن پێشتر خۆیشی هەمان شتی ئەنجام داوە. لە چاوی ئەودا ڕزگاریی کچەکەی دەبێتە ڕزگاریی ئەمیش.

ڕۆمیۆ وەک دکتۆرێک، خۆی لە هەر تاکێکی تری ئەو کۆمەڵگەیەی چواردەوری گرتووە، بە مەبدەئیتر و سەرڕاستتر دەزانێت، بەڵام کاتێک چوونەدەرەوەی ئەلیزا لە ڕۆمانیا دەکەوێتە مەترسییەوە، مۆڕاڵە کەسییەکانی ئەمیش جێلەق دەبێت. ئەم ویستە بۆ ڕزگارکردنی کچەکەی لە زنجیرەیەک ڕووداو و خراپەکاری تێوە دەگلێنێت، کە دووبارەی وێنەی تاکەکانی تری کۆمەڵگەیە.

*

ئەم فیلمە لە چوارچێوەی پڕۆژەی پێکەوە بۆ بینینی فیلم لە سینەما سالم نمایش کرا و دوابەدوای بینینی لە لایەن بینەرانەوە گفتوگۆ دەربارەی کرا

زۆرترین خوێنراو

چەمکەکان: ڕادیکاڵیزم

(١) لە ئینگلیزییەوە: ساڤان ئاکۆ کەسی ڕادیکاڵ، کە بە ڕادیکاڵیست ناو دەبرێت، کەسێکە ویستی گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی ڕیشەیی بەشێک یان تەواوی سیستمی سیاسی و ئابووری و کەلتووری و کۆمەڵایەتیی هەیە. وشەی ڕادیکاڵ سەرەتا لە بارودۆخێکی سیاسیی نوێ لە بەڕیتانیا بەکار هێنرا، کە پێناسەکەشی هەر بۆ ئەو کاتە دەگەڕێتەوە، کاتێک لە لایەن چارلز جەیمسەوە لە ساڵی ١٧٩٧دا، گۆڕانکاری و ڕیفۆرمی ڕادیکاڵانەی ڕاگەیاند، کە تێیدا بانگەشەیەکی قووڵ و جەوهەری بۆ مافی مرۆڤ بەگشتی و مافی چینە پەراوێزخراوەکان هەبوو، بەتایبەت مافی دەنگدان بۆ تەواوی چینە جیاوازەکان، کە ئەوکات نەبوو. لە دواتردا چەمکی ڕادیکاڵ وەک چەمکێکی گشتی بەکار دەهێنرا و ئەوانەی دەگرتەوە نوێنەرایەتیی ڕیفۆرمی ڕیشەییان دەکرد. لە دوای بزووتنەوەی ڕیفۆڕمی ڕیشەیی ساڵی ١٨٣٢، کە مافی دەنگدانی بۆ چینی ناوەڕاست دەستەبەر کرد، گرووپێکی ڕادیکاڵ هاوپەیمانییان لەگەڵ فراکسیۆنێکی پەرلەمان بەست بۆ فراوانکردنی مافی دەنگدان، تا چینی کرێکارانیش بگرێتەوە.کاتێک ئەم بزووتنەوەیە مافی دەنگدانی فراوان کرد، ڕادیکاڵەکانی لەندەن ئەرکی ڕێکخستنی دەنگدەرە تازەکانیان بۆ هاوکاریکردنی گۆڕ...

چەمکەکان: ئایدۆلۆژیا

(٧) لە ئینگلیزییەوە: ساڤان ئاکۆ ''ئایدۆلۆژیا ئەو شاشەیەیە کە مرۆڤ لێیەوە جیهان دەبینێت.'' ئایدۆلۆژیا دیاردەیەکی مۆدێرنە و پەیوەندیی بە دۆخە سیاسی و ئابوورییەکانی سەدەی نۆزدە و بیستەوە هەیە. بە دیاریکراوی و بە زەقی، چەمکی ئایدۆلۆژیا لە ماوەی پێش و پاشی شۆڕشی فەڕەنسیدا پەیدا بوو. لە سۆسیۆلۆجیدا ئایدۆلۆژیا ئەو دیدەیە کە کەسێک بەرانبەر جیهان هەیەتی و کۆکراوەی کەلتوور، بەهاکان، بڕواکان، دۆخە هاوبەشەکان و پیشبینییەکانی خۆیان و ئەوانی ترە. هەروەها ناسنامەیەک بە کۆمەڵگە، گرووپ و پەیوەندیی نێوان کەسەکان دەدات، شێوە بە بیروڕاکان، کردارەکان، کارلێککردنەکان و هەموو ئەوانەی لە کۆمەڵگەدا ڕوو دەدەن، بە شێوەیەکی فراوان دەدات. هەروەها لە سۆسیۆلۆجیدا ئایدۆلۆژیا چەمکێکی ئێجگار گرنگە و کرۆکی ئەو ڕووەیە کە سۆشیالیستەکان لێی دەکۆڵنەوە، چونکە ڕۆڵێکی بەهێز و بنچینەیی دەگێڕێت لە شێوەبەخشین بە ژیانی کۆمەڵایەتی و ئەوەی چۆن کۆمەڵگە بەگشتی ڕێک خراوە و چۆن کار دەکات و ڕاستەوخۆ پەیوەندیی بە پێکهاتەی کۆمەڵایەتی، سیستمی ئابووریی بەرهەمهێنان و پێکهاتەی سیاسییەوە هەیە. ئایدۆلۆژیا بە هەمان ...

ژمارەی ١ی بڵاوکراوەی ڕەت بڵاو دەکرێتەوە

چوار مانگ بەسەر دروستبوونی بلۆگی ڕەتدا تێپەڕ دەبێت، کە لەو ماوەیەدا و بەپێی ئەو توانایەی کۆمەڵەی ٦٨ و هاوڕێیانی هەیانبوو، چەندین بابەت و وتار و نووسینی خوێندکاریی تێدا بڵاو کراوەتەوە و تا ڕادەیەک جێی خۆی لەو سەرچاوە سەرەکییانەدا کردووەتە کە دەکرێت خوێندکاران وەک شوێنگەیەکی هزری و مەعریفی بە کاری بهێنن. دوابەدوای ئەم ئەزموونە ئەلیکترۆنییە، بۆ زیاتر چوونەناو ئەو کایەی کاری بۆ دەکات و بۆ قووڵتر ڕۆچوونە ناو خوێندکارانەوە، ڕەت دەبێتە بڵاوکراوەیەکی خوێندکاری و لێیەوە و بە قەڵەمی خوێندکاران و گەنجان ئەو پرسە هەستیارانە دەورووژێنرێن و ئەو برینە قەتماغەگرتوانە دەکولێنرێنەوە، کە دەیەیەکە زانکۆ و پەیمانگە و خوێندکاران بە دەستیانەوە دەناڵێنن و سەرچاوەی تەواوی کێشە و گرفتە سیاسی، ئابووری، کۆمەڵایەتی و کەلتوورییەکانیانە. هەموو ئەمانەش لەژێر دروشمێکدا: ''بۆ خوێندکارێکی بەرەنگار''. لە بڵاوکراوەی ڕەتدا، بە هەمان ئەو ئامانجەی بلۆگەکەی بۆ دروست کرا کار دەکرێت و ڕەچاوی ئەو دۆخە هزری و مەعریفییە دەکرێت کە توێژی خوێندکاران تێیدان؛ زمانێکی ڕوون و ڕەوان، ئایدیایەکی هاوبەش و دەستەجەم...